काँचको कोठाभित्रका मानिसहरु र देश

*रामकुमार श्रेष्ठ

अति ब्यस्त जीबनको बाबजूद हिजो मैले प्राप्त केही इलेक्ट्रोनिक मेलहरु र संकलित इलेक्ट्रोनिक लेख्य सामग्रीहरुलाई एकत्रित गरी सरसर्ती नजर डुलाएँ र एक्लै फिस्स हाँसे ।  मेरो हाँसो संकलित ती संपूर्ण सामग्रीको कुनै पनि समूह बिशेषको पक्ष बिपक्षमा नभएर तटस्थतालाई आधार बनाएर प्रस्फुटित बिशुद्ध अनि स्वतस्फूर्त प्राकृतिक उपज थियो न कि कुनै अर्थहीनता । ती सामग्रीहरु बिभिन्न कोणहरुबाट लेखिएका थिए : कसैले बिभिन्न पदमा आसिन प्रचन्ड र डा बाबुराम भट्टराईका नातागोताका फेहरिस्त पेश गरेका थिए त कसैले गिरिजा र कांग्रेसका नेताहरुले गरेका जघन्य काण्डहरुको अनि कसैले एमालेका नेताहरुले गरेका महसुर लिलाहरुको । राणा शासनको सबैले ईतिहास पढेकै हो र पञ्चायत सबैले भोगेर फालेकै भएर त्यतातिर समय खर्चिएका सामग्रीहरु थिएनन अथवा इमान्दारी पूर्वक भन्नु पर्दा नेपाली जनताका बर्तमानका मूलभूत भोगाइहरु यी तीन समूहको सहमति र बिमतिमा नै अधिकांशको ध्यान र समय खर्चिइने भएकोले मैले पनि एकत्रित गरें यी तीनका पक्षमा भन्दा     बिपक्षमा भएका सामग्रीहरुलाई । एउटा रमाइलो र खुशीको कुरो नै मान्नु पर्छ कि ती सबैमा पाइने एउटा समानता थियो उनीहरुद्धारा प्रदर्शित र प्रस्फुटित अब्यक्त देश प्रेमको भाबना भलै त्यसका पछाडि बिभिन्न द्रिश्य अद्रिश्य काम कुरोले काम गरेका नै किन नहुन । मैले ‘अब्यक्त’ शब्द प्रयोग गर्नुको कारण हो सबैले अरुलाई गाली गलौज गर्ने कामभन्दा बढी केही नगरे तापनि गाली गरिनेद्धारा देश पछाडि परेको र धकेलिएको अनि जनता ठगिएको प्रसंग उल्लेख गर्न कोही चुकेका छैनन जुन सबै नेताहरुको ‘थेगो’ नै भएको कुरा ठोकुवा गर्न हिचकिचाइ राख्नु पर्दैन । मेरो हसाइको आधार थियो सोही भाबना । अहिले यत्र तत्र प्राथमिकतामा पर्ने ‘सकारात्मक सोंच’ (Positive thinking) संग मेरो सौतेनी नाता पर्थ्यो भने सो ‘अब्यक्त’ भावनासंग मेरो साक्षात्कार कसरी हुनु अनि तथानाम गाली गलौजको समुन्द्रभित्र रहेर पनि मानसिक अस्पताल लान पर्ने झैं गरेर एक्लै पनि फिस्स हाँस्न कहाँबाट पाउनु ?

गणतान्त्रिक नेपालको राजनीतिमा गणितीय खेलको सूत्राधार र यस्का असरहरु

*रामकुमार श्रेष्ठ

बहुदलीय शासन प्रणाली अन्तर्गत हुने निर्बाचनमा कुनै निस्चित पार्टीले सरकार गठन गर्न आबस्यक बहुमत ल्याउन नसकेको अवस्थामा राजनीतिमा गणितीय खेल शुरु हुन थाल्ने संभाबना बढन थाल्दछ, जस्का कारण अनपेक्षित किसिमका घृणित खेलहरुको समेत मन्चन हुन सक्तछ । यस किसिमको परिस्थितिको सिर्जना बिकसित देशहरुमा कमै हुन्छ भने सामान्यत: गरीब एबं बिकासोन्मुख देशहरुमा बढी हुने संभाबना रहन्छ ती देशहरुमा पाइने फरक फरक  राजनीतिक, सामाजिक र आर्थिक अवस्थाहरुहरुको कारणले गर्दा । प्राप्त भौतिक एबं आर्थिक सम्मुन्नतिको आधारमा सम्बन्धित देशको बिस्व रंगमन्चमा आफ्नै किसिमको स्थान निर्धारण हुने र सोही अनुरुप यस्तो परिस्थितिमा वाह्य शक्तिको पनि प्रभाब पर्ने, नपर्ने अथवा के कति पर्न सक्ने भन्ने कुराको समेत निर्धारण हुन सक्दछ । शक्तिशाली राष्ट्रको रुपमा गणना हुँदा हुँदै पनि साधन र श्रोतको अभाबमा कहिलेकांही साधन र श्रोतको लागि भर पर्नु पर्ने देशको दबाबको कारण महत्वपूर्ण निर्णय स्वतन्त्र रुपमा गर्न कठीन पर्ने कुरा केही समय अघि यूक्रेनले ग्याँसको लागि रसियाको दबाबमा पर्न परेको एउटा घटनाले प्रमाणित गरेको छ । बिद्यमान आर्थिक बिप्पन्नता मात्र नभएर यस्को भू-राजनीतिक अवस्थाको कारण पनि नेपालले यहाँ हुन खोज्ने हरेक बिशेष राजनीतिक घटनाक्रममा बाह्य शक्तिहरुको आफ्नै किसिमको चलखेल र दबदबाको सामना गर्न परेको देखिन्छ  । त्यो के कस्तो उद्धेस्य प्राप्तीको लागि किन हुन्छ भन्ने कुरा लुक्न नसकेको रहस्य हो यद्यपि त्यस्को लागि शक्ति प्रयोग कर्ता र प्रभाबित दुबै पक्षले स्वीकार गर्ने गरेको भने पाइन्न जुन अस्वाभाबिक होइन पनि । समय, परिस्थिति र अवस्थानुरुप उनीहरुमा देखिने र उनीहरुद्वारा गरिने बिभिन्न किसिमका गतिबिधिका आधारमा यस्लाई बुझ्न र अनुमान गर्न नसकिने भने होइन ।