हराएका हिरा ५: स्वर्ण पदक बिजेता टिनेजर तबला बादक रूबी लाखे

(देश र संचार जगतद्धारा नपत्याइएका देशका अमूल्य निधिहरुको खोजी प्रयास सिलसिला ५)

तबला बजाएर स्वर्ण पदक समेत हात पारिसकेकी रुबीले धेरै एकल प्रस्तुति पनि दिएकी छिन् । किरातेस्वरको उन्को पहिलो एकल तबला बादन प्रस्तुति सबैको वाह–वाह बन्यो । मीठो धुन दिने र बजाउन कठीन पनि मानिने पुरानो बाजाको रुपमा लिइंदै आएको तबला भजन कीर्तन र शास्त्रीय संगीतहरुमा बढी प्रचलनमा आएकोमा रुबीका कारण तबला आजकाल साहित्यिक र क्याम्पसका कार्यक्रममा समेत प्रचलनमा आउन थालेकोले उन्लाई यो क्षेत्रको “गेम चेन्जर” रुपमा लिइनु पर्छ भन्दा अत्युक्ति हुनेछैन ।

१२ बर्षकै कलिलो उमेरदेखि तबला बजाउन शुरु गरेर अहिले २० बर्षकै कलिलो उमेरमा अब्बल दर्जाको तबला बादकको रुपमा देखा परेकी छिन् ललितपुरको दुर्गम गाउँको रुपमा मानिने चापागाँउकी रूबी लाखे ।

नेवारी समुदाय सांस्कृतिक दृष्‍टिकोणले अत्यन्तै धनी समुदाय मानिन्छ । यो समुदायको यो बैभबताको असर उनीमा पर्‍यो र यस्ले उनलाई सानै उमेरदेखि उज्यालो मार्गमा डोर्यायो । उनको उद्धेस्य वकिल बनी कालो कोट लगाएर निमुखालाई न्याय दिनु भएपनि सानै उमेरदेखि तबला बजाउन थालिन् । उनी अहिले एक सफल तबला बादकको रुपमा परिचय दिन सफल भैसकेकी छिन् र नेपालमा महिला तबला बादकको रुपमा खोज्नु पर्दा उनकै नाम आउँछ ।

Advertisements

सिंगापुर र हेल्सिन्की शिखर बार्ताको महत्व के?

रुसी रास्ट्रपति गोर्बाच्योभ र अमेरिकी रास्ट्रपति रेगनको कार्यकालमा भएको शितयुद्धको अन्त्यपस्चात सोभियत संघ टुक्रा टुक्रा भएर कम्जोर भयो भने यो शिखरबार्तापस्चात रसियाले विस्वका सामू आफूलाई थप शक्तिशाली बनाएर अगाडि बढन सक्ने संभावना देखिन्छ । विस्वकै दुई शिर्ष नेताहरुका बीच दुई घण्टा गोप्य रुपमा कुराकानी भएको र कुराकानीका कतिपय बिषयबस्तु सार्वजनिक नगरिएको आशंका गरिएको सन्दर्भमा विस्व कुटनीति र विस्व ब्यापार नयाँ धारबाट अगाडि बढ्यो भने पनि आस्चर्य नहुन सक्छ शिखरबार्ताकै वरिपरि गरिएका उच्चस्तरीय भेटघाटका परिणामहरुलाई नियाल्दा । मूल कुरा बिभिन्न किसिमबाट देखा परेका डरलाग्दो संभाबित युद्धको संभावनालाई टारेर विस्वका जनतालाई एक किसिमको ढुक्कको जीवन यापनको अबसर प्रदान गरिदिएको छ सिंगापुर र हेल्सिन्की शिखरबार्ताले ।

रामकुमार श्रेष्ठ

अमेरिकी रास्ट्रपति ७२ बर्षिय ट्रम्प र उत्तर कोरियाली रास्ट्रपति  ३५ बर्षिय किम बीच भएको सिंगापुर शिखरबार्ता अघि अमेरिकी रास्ट्रपति ट्रम्पप्रति अमेरिकाको बर्तमान प्रतिपक्षीको मात्रै नभएर अधिकांश विस्व जनमतको धारणा नकारात्मक देखिन्थ्यो र उन्लाई अण्डरइस्टिमेट गर्ने गरिन्थ्यो । यस्को मूल कारण थियो उन्को र उत्तर कोरियाका राष्ट्रपतिका बीच हुने तेश्रो विस्वयुद्ध नै निम्त्याउने हो कि भन्ने किसिमका सार्बजनिक रुपमा नै देखा पर्ने  डरलाग्दो वाकयुद्ध । सिंगापुर शिखरबार्तामा कुनै पनि ठूला निर्णय सहितका सम्झौता भएनन, तर यस्ले दुई नेता बीच सार्वजनिक रुपमा देखा पर्ने डरलाग्दा वाकयुद्धको अन्त्य गर्ने गरी सम्बन्ध सामान्यीकरण गर्दै आगामी दिनमा थप भेटघाटको ढोका खोलेका कारण यस्ले अमेरिकी राष्ट्रपति ट्रम्पप्रतिको धारणामा परिवर्तन ल्यायो भने उचाइलाई ह्वात्तै माथि उठाइदियो ।

नोभेम्बर २०१४ मा ब्रिस्बनमा भएको जी-२० शिखर बार्तामा अस्ट्रेलिया र पस्चिमेली मुलुकहरुले विस्वका शक्तिशाली नेता रुसी रास्ट्रपति पुटिनप्रति देखाएको व्यबहारको खासै सभ्य उपलब्धी त केही भएन नै, तर विस्वका दुई शक्तिशाली नेताहरुका बीच हुने हेल्सिन्की शिखर बार्तासम्म आइपुग्दा रास्ट्रपति पुटिनले मौनतापूर्बक आफ्नो स्थितिलाई विस्वमा निकै मजबुत बनाइसकेका छन भने पस्चिमेली मुलुकहरुका बीच बिभिन्न दरारहरु देखा परेका छन ।

विस्वका दुई शक्तिशाली नेताहरुका बीच हुने यो शिखर बार्तामा विस्वमा भएका १६,००० पारमाणविक हतियारको ९०% को स्वामित्व राख्ने यी दुई देशका बीच त्यस्लाई कटौति गर्ने किसिमका संझौता भैदिए हुन्थ्यो भन्ने आशा राख्नु अस्वाभाबिक र असान्दर्भिक होइन एउटा आणविक एबं पारमाणविक भट्टी बनाएर त्यस्को नियमित खर्च धान्न लाग्ने खर्चले लाखौंको जीवनमा कायापलट ल्याउन सकिने भएकोले, तर अहिलेसम्ममा त्यस्ता धेरै संझौता भए तापनि कुनैको पनि कार्यान्वयन भएको छैन । अमेरिकी राष्ट्रपतिका हैसियतमा अमेरिकाका पूर्व रास्ट्रपति ओबामाद्धारा अध्यक्षता गरिएको राष्ट्र संघको सुरक्षा परिषदको एउटा महत्वपूर्ण बैठकले हातहतियार कटौति बिषयमा महत्वपूर्ण निर्णयहरु पनि गर्‍यो । अमेरिकी राष्ट्रपतिकै हैसियतमा ओबामाले अमेरिकाभित्र हुने गरेका बारंबारका बिभिन्न हत्याहरुको नियन्त्रणको प्रयासका लागि अमेरिकामा ‘गन कन्ट्रोल’ प्रस्ताबलाई पारित गर्न नसकेपछि उन्ले गला अबरुद्ध गर्दै बोल्न समेत परेको थियो प्रस्ताब पारित गर्न नसकेपछि । त्यसैले हातहतियार कटौति सम्झौता कार्यन्वयनलाई नेपालमा आषाढ महिनामा गरिने अथाह सरकारी खर्चसंग तुलना गर्नु असान्दर्भिक नहोला । यस्को अर्थ के होइन भने बुद्धिजीवि र मानब अधिकारबादीहरुले यसबारे बोल्दै नबोलुन ।

पुतली बाजेलाई नेपाली नागरिकता दिन ढिलाइ किन?

५२ वर्ष नेपाल बसाइमा ५० भन्दा बढी जिल्ला पुगेर नेपालमा ६५० जातिका पुतली पाइने कुरा पत्ता लगाएका कोलिन फिलिप स्मिथले ५५० जातिका पुतली संकलन गरी त्रिभुबन विस्वविद्यालयको केन्द्रिय क्याम्पस, पृथ्वीनारायण क्याम्पस पोखरा, काठमाडौं विस्वविद्यालय, नेचुरल हिस्ट्री म्युजियममा गरी २५ हजार पुतली संकलन गरेर राखिदिएका छन् । पूर्व प्रधानमन्त्री डा बाबुराम भट्टराई र डा उपेन्द्र देवकोटाका शिक्षक समेत भएका उनको अन्तिम इच्छा नेपाली भएर मर्नु भएकोले नेपाली नागरिकताका लागि धेरै प्रयास गरे । नेपालमा कम्तीमा १५ वर्ष बसोबास गर्नेलाई अंगीकृत नागरिकता दिन सकिने कानुनी प्रावधान छ, तर पुतली बाजे ५२ वर्ष नेपाल बसेर नेपालको यत्ति धेरै उल्लेखनीय सेवा गरेर पनि नागरिकता पाउन सकेका छैनन् । उन्लाई राज्यले या त विधिपूर्वक अंगीकृत या त अनररी नागरिकता यथासक्य छिटो सम्मानपूर्बक उपलब्ध गराएर उनको यो अन्तिम इच्छा पुरा गरिदिनु पर्छ ।

विक्रम संवत २०२२ सालमा २९ वर्षको उमेरमा युनाइटेड मिसनको शिक्षक भएर पहिलो पटक नेपाल आएका कोलिन फिलिप स्मिथले पोखराको लामाचौरमा रहेको गण्डकी बोर्डिंग स्कूलमा २ बर्ष बिज्ञान र गणित बिषय पढाएरपस्चात गोर्खाको स्कुलमा पढाउने क्रममा उनले पूर्व प्रधानमन्त्री डा बाबुराम भट्टराई र डा उपेन्द्र देवकोटालाई बिज्ञान र गणित पढाए । गोरखामा २ बर्ष पढाएर उनी फेरी पोखरा फर्के र केही बर्ष पृथ्बी नारायण क्याम्पसमा अध्यापन गरे ।

सानैदेखि पुतलीप्रति रुचि भएका पुतली बाजेले बेलायतमै रहंदा १ बर्ष पुतली संग्रालयमा काम गरेका थिए । नेपाल आएदेखि नै पुतलीको खोज र संकलनमा लागेका उनले पढाउने काम छोडेर नेपालमा पाइने पुतलीको अनुषन्धान र खोजमा लागे । ५० भन्दा बढी जिल्ला पुगेर नेपालमा ६५० जातिका पुतली पाइने कुरा पत्ता लगाएका उन्ले ५५० जातिका पुतली संकलन गरिसकेका छन् । उनले त्रिभुबन विस्वविद्यालयको केन्द्रिय क्याम्पस, पृथ्वीनारायण क्याम्पस पोखरा, काठमाडौं विस्वविद्यालय, नेचुरल हिस्ट्री म्युजियममा गरी २५ हजार पुतली संकलन गरेर राखिदिएका छन् ।

कांग्रेसका उदाहरणीय नेता बने राजीवविक्रम शाह ५ करोडको नीजि खर्चमा जाजरकोमा अस्पताल निर्माण गरेर

शाहले २०७० सालको निर्वाचनको क्रममा जाजरकोटी जनतासँग अस्पताल निर्माण गर्ने प्रतिवद्धता जाहेर गर्नु भएको थियो । बर्तमान चुनावमा पराजय भोग्न परे पनि व्यक्तिगत लगानीमा सामुदायिक अस्पताल निर्माण गरेर जनतासँग गरेको बाचा पुरा गर्नु भयो । जनताको चाहना यही हो कि नेताहरुले चुनावका बेला आफूले जाहेर गरेका प्रतिबद्धता पुरा गरुन । यदि प्रत्येक नेताले चुनाबताका आफूले जनता सामू जाहेर गरेका प्रतिबद्धता पुरा गरेका हुन्थे भने नेपालको रुप बिल्कुलै फरक भैसकेको हुन्थ्यो ।

कांग्रेस नेता पूर्व सांसद राजीवविक्रम शाहले व्यक्तिगत लगानीमा जाजरकोटको छेडागाड नगरपालिका—५ थलबजार नजिकै दुर्गम गाउँ दशेराको बडावनमा २५ शैय्याको अस्पताल शिलान्यास गरिएको ६ महिनापछि अस्पतालको निर्माण कार्य अन्तिम चरणमा पुर्याएका छन । शाहले कुमारी ट्रस्ट मार्फत ५ करोड रुपैयाको लगानीमा अस्पताल निर्माण गर्नु भएको हो । जाजरकोटका जनतालाई सर्वसुलभ रुपमा स्वास्थ्य सेवा उपलब्ध गराउने उदेश्यले व्यक्तिगत लगानीमा अस्पताल निर्माण थालेको हुन ।

शाहले २०७० सालको निर्वाचनको क्रममा जाजरकोटी जनतासँग अस्पताल निर्माण गर्ने प्रतिवद्धता जाहेर गर्नु भएको थियो । बर्तमान चुनावमा पराजय भोग्न परे पनि व्यक्तिगत लगानीमा सामुदायिक अस्पताल निर्माण गरेर जनतासँग गरेको बाचा पुरा गर्नु भयो । जनताको चाहना यही हो कि नेताहरुले चुनावका बेला आफूले जाहेर गरेका प्रतिबद्धता पुरा गरुन । यदि प्रत्येक नेताले चुनाबताका आफूले जनता सामू जाहेर गरेका प्रतिबद्धता पुरा गरेका हुन्थे भने नेपालको रुप बिल्कुलै फरक भैसकेको हुन्थ्यो ।

हराएका हिरा ४: चार आधुनिक “अरनिको” जापानबाट विस्व ईतिहास रच्दै

(देश र संचार जगतद्धारा नपत्याइएका देशका अमूल्य निधिहरुको खोजी प्रयास सिलसिला ४)

युनेस्कोको विस्व संपदा सूचिमा समाबेश गरिने लक्षका साथ २०० बर्षमा चट्टानमा बन्दै गरेको सबैभन्दा ठुलो बुद्धको मूर्ति कुदने सात बर्षे ऐतिहासिक परियोजनामा चार नेपाली कालिगढहरु बिगत दुई बर्षदेखि लागिरहेका छन । यो परियोजनाको नेतृत्व गरिरहेका विस्वप्रसिद्ध र नेपालका हामानवहरुका विभिन्न २०० मूर्ति बनाइसकेको मितेरी नेपाल आएर बाँकी ८०० मूर्ति बनाएर १००० मूर्ति राज्यलाई हस्तान्तरण गर्ने सोचमा छन् , तर राज्य यसरी विस्व ईतिहास रचेर राष्ट्रिय गरिमा बढाउने काम गरिराखेका नेपालीप्रति सोच्नुलाई दायित्व ठान्ला त भन्ने प्रश्नको सकारत्मक जबाफ शायदै आउला । यही हो हाम्रो बिडम्बना!

युनेस्कोको विस्व संपदा सूचिमा समाबेश गरिने लक्षका साथ २०० बर्षमा चट्टानमा बन्दै गरेको सबैभन्दा ठुलो बुद्धको मूर्ति कुदने काममा चार नेपाली कालिगढहरु बिगत दुई बर्षदेखि लागिरहेका छन । जापानको कामिआमाकुसा शहरको एउटा विशाल पहरामा बन्दै गरेको यो परियोजनाको लागि अब अरु पाँच बर्ष लाग्नेछ । सात मूर्तिहरु हुनेछन यो परियोजना अन्तर्गत । यो ऐतिहासिक कार्यलाई पूर्णता दिने जिम्मेवारी पाएका छन चार नेपाली मूर्तिकारहरु – काभ्रेका सानुभाइ विस्वकर्मा, उदयपुरका रामचन्द्र पण्डित, मोरङ टांडीका गणेश बान्तवा राई र यो कार्यलाई नेतृत्व गरिराख्नु भएको मोरङको उर्लाबारीका मूर्तिकार मञ्जुल मितेरी र यो कार्यका लागि टासी वाङ्दी लामाले मैनेजरको रुपमा काम गरिराखेका छन ।

कामिआमाकुसा शहरबाट १५ किलोमिटरमा रहेको एक चट्टानी पहरामा मूर्ति निर्माणमा दैनिक ८ घण्टा खटिरहेका छन उनीहरु । सन् २०१६ को सेप्टेम्बरबाट शुरु गरिएको बिशाल मूर्ति (६० फिटको एउटा, ५० फुटका दुईवटा र ३० फुटका चारवटा मूर्ति) निर्माण अभियान ५ बर्षमा सकाएर यसलाई संसारकै ठूलो बुद्ध मूर्ति बनाउने र विस्व सम्पदा सुचिमा पार्ने यसका प्रायोजक एवं जापानी सरकारको लक्ष्य छ ।

सुष्माले माफी माग्दासम्म पनि नेपाली राजनीति टोलाएको टोलायै

सरकारको दायित्व देश बिकास मात्रै नभएर राष्ट्रियताको प्रतिरक्षा पनि उत्तिक्कै महत्वको हुनुपर्छ । हामीकहाँ दुबै पाटो अत्यन्तै कम्जोर छ । यस्तो संबेदनशील बिषयमा सरकार र प्रतिपक्ष टोलाएर जोखना हेर्दाहेर्दै नेपाली जनस्तरबाट हुन थालेको ब्यापक बिरोधको भेउ स्वराजले भने पाइहालिन र क्षमा याचना गर्न ढिलाई गरिनन । सत्तापक्ष र प्रतिपक्ष कसैलाई पनि यस्ले खासै टाउको नदु:खे पनि नेपाली जनता तात्तिन थालेपछि सामाजिक सन्जालमा अनेकन कार्टून र गाली गलौजको बर्षात हुन सक्ने कुरामा उनी अनभिज्ञ नभएकोले क्षमा याचना गर्नमा उन्ले ढिलाई गरिनन ।

भूपि शेरचनका क्यारेमा बोर्डका गोटीहरुको चलखेल बढी भएकाहरुका बीच बांच्नु पर्ने बाध्यताका कारण भूपि शेरचनले भने जस्तै बहादुरीपूर्ण ईतिहास बोकेको इतिहासमा शंका गर्न बिबस छौं बर्तमानका हामीहरु ।

महात्मा गान्धीको भूमि नै आफूहरुलाई प्रयाप्त; पशुपतिनाथ, जानकी र बुद्ध जन्मेको नेपाली भूमि कुनैपनि हालतमा भारतले नहडप्ने भनेर २०१४ सालमा भन्ने भारतीय विदेश मन्त्री सुष्मा स्वराजले २ दिन अघिको बिदेश मन्त्रालयमा आयोजित वार्षिक पत्रकार सम्मेलनमा भने भारतको पहिलो प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी, जस्ले अमेरिकाको मेडिसनदेखि जनकपुर मैदानसम्म पुगेर लाखौंं भारतीय समुदायलाई संबोधन गरेर ऐतिहासिक काम गरेको भनाइप्रति नेपाली जनस्तरबाट ब्यापक बिरोध भएपस्चात सोही दिन ट्विट मार्फत उक्त भनाइ भएको ३२ सेकेण्डको सानो भिडिओ पोस्टिङ् गरी पत्रकार सम्मेलनमा बोलिएको उक्त भनाइप्रति क्षमा यचना गरेकी छिन् This was a mistake on my part. I sincerely apologise for this. लेखेर ।

शुरुमा उन्ले १ घण्टा २७ मिनेट २७ सेकेण्डको भिडिओ ट्विट गरेकी छिन् India’s Foreign policy – 2018. लेखेर । ठूलो पत्रिकाको रुपमा मानिने नेपाली पत्रिकाले समेत स्वराजले माफी मागेको ट्विटलाई समाचार बनाएर प्रकाशित गरेको, तर त्यस्लाई पछि हटाएको समेत पाइएको छ । शायद समाचार सुनेको भरमा प्रकाशित गरियो, तर ट्विटमा क्षमा याचना गरिएको ट्विट नभेटेपछि समाचार हटाइयो । वास्तबमा पत्रकार सम्मेलन गर्दाको लामो भिडिओ ट्विटलाई Pin गरिएकोले उन्ले उक्त दिन गरेकी छ: ट्विट (४ ट्विट र २ रिट्विट) मध्ये सबैभन्दा माथि छ र क्षमा याचना गरिएको ट्विट रिट्विट गरिएको २ वटाको तल भएकोले पत्रकार झुक्किएको हुन सक्छ ।

टेरिया जस्तै भाईरल बनिरहेका अशोक दर्जीको पहिलो गीत सार्वजनिक

नेपाली सांगितिक क्षेत्रको नयाँ रामकृष्ण ढकालको रुपमा पनि लिइने गरिएको अशोक दर्जीले हालै आफ्नो पहिलो ‘मन बिनाको धन ठुलो कि धन बिना को मन‘ बोलको गीत रेकर्डिङ गराएका छन् नेपाली ड्रेसमा नेपालका एक टप गायक तथा सङ्गीतकार टंक बुढाथोकीसँग र यस्लाई जीवनको सबैभन्दा ठुलो कामको रुपमा लिनुहुन्छ बुढाथोकी । बाल गायक अशोक दर्जीको स्वरमा सजिएको गीत ‘मन बिनाको धन ठूलो की धन बिनाको मन’ हिजो मात्रै सार्वजनिक भएको छ र एक्कै दिनमा यस्लाई झन्डै आधा मिलियनले हेरिसकेका छन । अशोकको पहिचान चिनाउने काम मात्रै नभएर जीवनशैली नै फेर्ने काममा मूलत: गायक तथा सङ्गीतकार टंक बुढाथोकी र डिजे रुपक लागि पर्नु भएको छ जुन नेपाली सांगितिक क्षेत्रको लागि ठूलो उपलब्धी हुन सक्छ ।

पछिल्लो समय सामाजिक सञ्जालमा निकै भाइरल बनिरहेका छन् झापा दमकका अशोक दर्जी । दर्जीले बाटो, होटलमा दिनभर गीत गाउँदै नाजुक अवस्थामा हिडिरहेको डिजे रुपक सापकोटाले भेटेपछि त्यस्तो अवस्थाभित्र देखिएको कलाकारितालाई फेसबुक मार्फत सार्वजनिक गरेपछि बिस्तारै सामाजिक सन्जालमा भाईरल बन्न पुगे लुकेको बाल कलाकार दर्जी । र आज रुपक सापकोटा अशोकको रुपक दादा मात्रै नभएर धेरैले कर्म दिने बुवाको रुपमा पनि लिने गर्छन् ।

 

हालै मात्रै दर्जीले आफ्नो पहिलो ‘मन बिनाको धन ठुलो कि धन बिना को मन‘ बोलको गीत रेकर्डिङ गराएका छन् नेपाली ड्रेसमा नेपालका एक टप गायक तथा सङ्गीतकार टंक बुढाथोकीसँग र यस्लाई जीवनको सबैभन्दा ठुलो कामको रुपमा लिनुहुन्छ बुढाथोकी । काठमाडौं पुतलीसडकस्थित स्टुडियोमा रेकर्डिङ्ग गराएका बाल गायक अशोक दर्जीको स्वरमा सजिएको गीत ‘मन बिनाको धन ठूलो की धन बिनाको मन’ हिजो मात्रै सार्वजनिक भएको छ ।

नेपाल आईडलका जज इन्दिरा जोशीको ”गर्लफ्रेन्ड”

सिङगिङ रियालिटि शो नेपाल आइडलकी निर्णायक एबम लोकप्रिय पप गायिका इन्दिरा जोशीको नया गीत सार्बजनिक भएको छ । नयाँ वर्ष २०७५ को पुर्बसन्ध्यामा अस्ट्रेलीयाबाट रिलिज गरिएको जोशीको ”गर्लफ्रेन्ड” गीतमा उनको आफ्नै शब्द र संगीत रहेको छ ।

मेलवर्नको सुन्दर दृश्यहरु कैद गरिएको ”गर्लफ्रेन्ड” को म्युजिक भिडियोमा सुनोद श्रेष्ठ, प्रिया मिश्र, एन्जी मुल्मी श्रेष्ठ लगायतका साथीहरुको अभिनय रहेको छ ।

हराएका हिरा ३: बिदेशीका बीच चर्चित, तर नेपालीका बीच गुमनाम मिलन राई

(देश र संचार जगतद्धारा नपत्याइएका देशका अमूल्य निधिहरुको खोजी प्रयास सिलसिला ३)

८ कक्षा फेल मिलन राई विस्वकै सर्बोत्कृष्ठमध्येका हार्वार्ड विस्वविद्यालयद्धारा लेक्चरका लागि आमन्त्रित र अन्तराष्ट्रिय संचारमा चर्चित हुँदा नेपाली माझ भने गुमनाम छन । उनको ‘ह्वाइट बटरफ्लाई’ (सेतो पुतली) अभियान विस्व स्तरीय पत्रिकाहरु गार्जियन, हफिङ्टन पोस्ट, न्यू योर्क टाइम्स, मिरर आदिको प्राथमिकतामा पर्दा हाम्रा संचार जगत या त उन्को बारे थाहा पाउँदैनन या त प्रकाशित गर्न नाफा घाटाको हिसाब गर्दै टाउको कन्याउँछन ।

पछिल्लो समय राष्ट्रिय अन्तराष्ट्रिय स्तरमा ख्यातिप्राप्त ब्यक्तिहरुका कामहरुको बारेमा अध्ययन गर्ने क्रममा प्राप्त अनौठो जानकारी के पाइयो भने स्कूल र विस्वविद्यालयहरुद्धारा नपत्याइएका र अयोग्य ठहर्याइएका धेरै जना आफूले खोजी गरेको त्यो समूहमा परेको पाइयो । एसएलसी पास नै नगरी राष्ट्रिय स्तरमा नै चर्चित बनेका नेपाली पनि धेरै छन । जुन ब्यक्तिले जुन औपचारिक शिक्षा हासिल गरेको हो सो ब्यक्तिद्धारा लिखित सामग्री उन्ले प्राप्त गरेको औपचारिक शिक्षाभन्दा माथिल्लो स्तरको औपचारिक शिक्षाको पाठ्यक्रममा समाबेश गरिएका उदाहरण हाम्रै नेपालमा पनि छ ।

८ कक्षा फेल मिलन राई विस्वकै सर्बोत्कृष्ठमध्येका हार्वार्ड विस्वविद्यालयद्धारा लेक्चरका लागि आमन्त्रित र अन्तराष्ट्रिय संचारमा चर्चित हुँदा नेपाली माझ भने गुमनाम छन । उनको ‘ह्वाइट बटरफ्लाई’ (सेतो पुतली) अभियान विस्व स्तरीय पत्रिकाहरु गार्जियन, हफिङ्टन पोस्ट, न्यू योर्क टाइम्स, मिरर आदिको प्राथमिकतामा पर्दा हाम्रा संचार जगत या त उन्को बारे थाहा पाउँदैनन या त प्रकाशित गर्न नाफा घाटाको हिसाब गर्दै टाउको कन्याउँछन ।

हराएका हिरा २: हाइकुमा अन्तराष्ट्रिय छवी बनाएका युवा जनक सापकोटा

(देश र संचार जगतद्धारा नपत्याइएका देशका अमूल्य निधिहरुको खोजी प्रयास सिलसिला २)

एउटा नेपाली ठिटो विज्ञान पढ्छ, हाइकु (तीन हरफे कविता) अग्रेजी भाषामा लेख्छ, मेटेरियल साइन्स (एप्लाइड फिजिक्स) मा स्नातकोत्तर गर्ने क्रममा फिनल्याण्ड पुग्छ, आयरल्याण्डमा भएको अन्तराष्ट्रिय हाइकु प्रतियोगितामा प्रथम भएर पुरस्कार जित्छ, त्यहाँ हुने साहित्यिक कार्यक्रममा ऊ विशिष्ठ अतिथिका रुपमा निम्त्याइन्छ जस्का हाइकु सुनेर बरिष्ठ कविहरू समेत छक्क पर्छन्, विस्वमा प्रकाशित पुस्तकको डिजिटल भर्सन पुस्तक विक्रेता अमेजनले त्यही नेपाली ठिटोको पुस्तक डलरमा बेच्छ, उन्काबारे हाइकुमा विस्व स्तरीय छवी बनाएका ब्यक्तिहरु खुलेर प्रसंशा गर्छन्, तर……तर……. नेपालीहरु उनीबारे अनभिज्ञ हुन्छन । किनकि नेपाली संचार जगत या त राजनीतिज्ञको भाषा बुझ्छन या त ब्यापारीको या त कलाकारको । तब त कुनै नेपालीले अन्य क्षेत्रमा विस्व स्तरीय छवी बनाएको जानकारी नेपालीले कहाँबाट पाउन सबै पर्म लाएर र पर्म तिरेरै भने पनि आ-आफ्नै बिज्ञापन गर्न ब्यस्त दुनियाँँमा? ती युवा हुन बागलुङमा जन्मेका युवा जनक सापकोटा ।…….उनी हाइकु दुनियाँँमा अन्तराष्ट्रिय छवी बनाएका नेपालीद्धारा नचिनिएका नेपाली हुन नेपाली………. ।

एउटा नेपाली ठिटो विज्ञान पढ्छ, हाइकु (तीन हरफे कविता) अग्रेजी भाषामा लेख्छ, मेटेरियल साइन्स (एप्लाइड फिजिक्स) मा स्नातकोत्तर गर्ने क्रममा फिनल्याण्ड पुग्छ, आयरल्याण्डमा भएको अन्तराष्ट्रिय हाइकु प्रतियोगितामा प्रथम भएर पुरस्कार जित्छ, त्यहाँ हुने साहित्यिक कार्यक्रममा ऊ विशिष्ठ अतिथिका रुपमा निम्त्याइन्छ जस्का हाइकु सुनेर बरिष्ठ कविहरू समेत छक्क पर्छन्, विस्वमा प्रकाशित पुस्तकको डिजिटल भर्सन पुस्तक विक्रेता अमेजनले त्यही नेपाली ठिटोको पुस्तक डलरमा बेच्छ, उन्काबारे हाइकुमा विस्व स्तरीय छवी बनाएका ब्यक्तिहरु खुलेर प्रसंशा गर्छन्, तर……तर……. नेपालीहरु उनीबारे अनभिज्ञ हुन्छन । किनकि नेपाली संचार जगत या त राजनीतिज्ञको भाषा बुझ्छन या त ब्यापारीको या त कलाकारको । तब त कुनै नेपालीले अन्य क्षेत्रमा विस्व स्तरीय छवी बनाएको जानकारी नेपालीले कहाँबाट पाउन सबै पर्म लाएर र पर्म तिरेरै भने पनि आ-आफ्नै बिज्ञापन गर्न ब्यस्त दुनियाँँमा? ती युवा हुन बागलुङमा जन्मेका युवा जनक सापकोटा ।

सापकोटा फिनल्याण्ड र आयरल्याण्डका साहित्यकारमाझ भने राम्रैसँग परिचित छन् । उनका कृति अंग्रेजीका अतिरिक्त आइरिस र फिनिस भाषामा समेत प्रकाशित भएका छन् । फुटकर रचना त जापानी, स्विडिस भाषामा समेत अनुदित भएर छापिएका छन् । फिनल्याण्डमा २०१२ मा भएको प्रशिद्ध ‘टेम्परे बुक फेयर’ मा उनलाई आयोजकले अतिथिका रुपमा निम्त्याएको थियो ।

हराएका हिरा १: डिल्लीमान दर्जी (डिल्ले दमाई)

(देश र संचार जगतद्धारा नपत्याइएका देशका अमूल्य निधिहरुको खोजी प्रयास सिलसिला १)

डिल्लीमान दर्जी (डिल्ले दमाई) लाई पूर्वेली भाकाका सर्जक र लेखकको रुपमा लिने गरिन्छ । राजा महेन्द्रले पूर्व संखुवासभा चैनपुरबाट देश दौडाहाको समयमा रुक्मांगत कटुवाल, अमर गुरुङ लगायत देशभरिका प्रतिभावान व्यक्ति ल्याउने क्रममा डिल्लीमान दर्जीलाई पनि काठमाडौँ ल्याएका थिए । तर बिडम्बना हाम्रो विभेदकारी समाजका कारण राजासंग सिधा सम्बन्ध हुँदा पनि उनी छायाँमा पर्न पुगे । अथाह प्रतिभाका धनी भएर पनि काठमाडौँबाट गाउँ फर्किन वाध्य भए । दम र प्रेसरका रोगी दमाईको चैनपुर १ हिटीडाँडा संखुवासभास्थित आफ्नै निवासमा अप्रिल २०१७ मा ८४ वर्षको उमेरमा उहाँको निधन भयो ।

२०३५ सालमा तत्कालीन राजा वीरेन्द्रले आयोजना गरेको लोकभाका वाद्यवादन प्रतियोगितामा देशभरबाटै दमाईको टोली प्रथम भएको थियो।

नेपथ्य ब्याण्डका अमृत गुरुङले नयाँ गीत सार्बजनिक गर्नु भयो ( कोसीको पानि भन्ने ) जुन गीतको शब्द अमृत गुरुङले डिल्लीमान दर्जीबाटै संकलन गर्नु भएको थियो । यस्लाई युट्युबमा करीब डेढ बर्षमा झन्डै एक मिलियन पटक हेरिएको छ ।

नेपाल र बिदेशमा बस्ने नेपाली समुदाय माफियातन्त्रको दलदलमा

रामकुमार श्रेष्ठ

शायद २०१३ तिर होला विकसित घटनाक्रमतर्फ इंगित गर्दै मैले सामाजिक सन्जालमा नेपालमा त्यस्तै परे माफियातन्त्र

 

अत्यन्तै डरलाग्दो रुपमा देखा पर्नेछ भनेर लेखेको थिएँ, जुन अहिले सत्य साबित जस्तै भैसकेको छ र यस्लाई अधिकांशले त्यो रुपमा बुझ्न सकिरहेका छैनन । पछिल्लो समय “गाइ काण्ड” जुन रुपमा देखा पर्‍यो त्यो माफियातन्त्रको डरलाग्दो र ज्वलन्त उदाहरण हो । बिदेशमा बस्ने नेपाली बीच पनि माफियातन्त्र सिनेमा शैलीमा अत्यन्तै डरलाग्दो रुपमा देखा परिसकेको छ ।

अपहरण र हत्या मात्रै माफियाको रुप होइन, माफियाले आफ्ना निकृस्ट स्वार्थपूर्तिका खातिर सहीलाई गलत र गलतलाई सही देखाउन अथाह साधन र श्रोतको दुरुपयोग गरेको हुन्छ बिभिन्न रुपमा ।

बिग्रदो राजनीतिक अवस्था, पेशेवारको रुपमा नभएर ब्यापारी र राजनीतिक समूहको आडमा काम गर्ने र बांच्ने अधिकांश पत्रकार र सामाजिक सन्जालमा अत्यन्तै धेरै समय बिताउने नेपाली नेपाल र बिदेशमा बस्ने नेपाली समुदायलाई माफियातन्त्रको दलदलमा फसाउने प्रमुख आधारहरु हुन । मूलत: यी तीन कारणहरुले गर्दा आफ्ना अत्यन्तै निकृस्ट स्वार्थका लागि काम गर्ने ब्यक्ति र समूहले आफ्नो स्वार्थ अनुकूलको अफबाहलाई अत्यन्तै छिटो सनसनीको रुप दिन सफल भैरहेको देखिन्छ ।

पुटिन र मेद्भेदेभको नेपाली संस्करण ओली र प्रचण्ड बन्न सक्लान् ?

रामकुमार श्रेष्ठ

नेपाल गणतन्त्रमा प्रबेश गरेको समयमा त्यस बेलाका शक्तिशाली नेताद्धय प्रचन्ड र गिरिजाका बीच पुटिन र मेद्भेदेभ बीचको जस्तै आपसी समझदारी कायम भैदिएको भए नेपालको राजनीति यसरी दुर्घन्धित र अस्थिर नभएर देश धेरै अगाडि बढिसकेको हुन्थ्यो ।

बहुसंख्यक नेपाली कहिले पञ्च त कहिले कांग्रेस, अनि कहिले एमाले त कहिले माओबादी र अझ एक समय त झन्डै पुरै राजाबादी बन्नुको स्पस्ट कारण जनताद्धारा कुनै निस्चित बिकल्पका कारण देश अगाडि बढिहाल्छ कि भनी अनुसन्धान र परीक्षण गर्नु हो । जब स्थिरता कायम गर्दै देशलाई अगाडि बढाउँछ भने चेत बाबा काशी भैसकेका जनता यता र उता लखर लखर किन भौतारिन्छन र?

यो अबसरलाई दुबै नेताले राम्रो सुझबुझका साथ नि:स्वार्थ तवरले देशको हितलाई ध्यानमा राखी राम्रो समझदारी कायम गरेर अगाडि बढी देशमा स्थिरता कायम गर्दै सम्मुन्नत नेपाल बनाउन सक्षम हुन्छन भने राजनीतिक यी दुई हिरो ईतिहासमा राजनीतिक हिराको रुपमा स्थापित हुने कुरामा सन्देह छैन । 

रुसको संविधानले ‘लगातार’ दुई कार्यकालभन्दा बढी राष्ट्रपति हुन निषेध गरेको व्यवस्थाका कारण २००८ मा आफ्ना उप¬प्रधानमन्त्री मेद्भेदेभलाई पुटिनले राष्ट्रपतिमा निर्वाचित हुन सहयोग गरे, तर राष्ट्रपतिका थुप्रै अधिकार प्रधानमन्त्रीमा सारी उनी स्वयं तिनको प्रधानमन्त्रीमा मनोनित भए । र, मेद्भेदेभको कार्यकाल सकिनेबित्तिकै २०१२ मा राष्ट्रपतिका सबै अधिकार रास्ट्रपतिमा नै फर्काएर उनी फेरि शक्तिशाली निर्वाचित राष्ट्रपतिको कुर्सीमा बस्न पुगे । मेद्भेदेभचाहिँ प्रधानमन्त्रीमा नियुक्त गरिए । यसरी विस्व राजनीतिको अनौठो परिघटनाको रुपमा अंकित ‘पालैपालो शासन गर्ने’ यो सूत्र मार्फत सबै दृष्टिकोणबाट कम्जोर भएको रुसलाई हरेक दृष्टिकोणबाट सबल बनाइ पुन: ‘नयाँ महाशक्ति’को पुनरोदय गराउन सफल भए पुटिन । नेपाल गणतन्त्रमा प्रबेश गरेको समयमा त्यस बेलाका शक्तिशाली नेताद्धय प्रचन्ड र गिरिजाका बीच पुटिन र मेद्भेदेभ बीचको जस्तै आपसी समझदारी कायम भैदिएको भए नेपालको राजनीति यसरी दुर्घन्धित र अस्थिर नभएर देश धेरै अगाडि बढिसकेको हुन्थ्यो । अहिलेका शक्तिशाली नेताद्धय प्रचन्ड र वलीले जीवनको उत्तरार्धमा पुटिन र मेद्भेदेभ बीचको जस्तै जस्तै सम्मानजनक आपसी समझदारी जुन कायम गर्दै छन, यस्लाई अन्तिम घडीसम्म निरन्तरता दिनुको स्पस्ट अर्थ देशलाई गतिहिनताबाट गतिशिलतातिर, अस्थिरताबाट स्थिरतातिर, गरिबीबाट सम्पन्नतातिर लगी आ-आफ्ना राजनीतिक जीवनमा देखिएका गल्ती कम्जोरीहरुलाई बिर्साएर यो ईतिहासमा “प्रचण्डोली युग” कायम गर्ने माध्यम पनि बन्न सक्छ । 

विस्वका ९३ देशका धावकलाई पछि पार्दै नेपालकी सुनमाया बनिन विस्व च्याम्पियन

चीनमा सम्पन्न माउन्ट गोवालिगोङ अल्ट्रा (टीएचटी) ५५ किलोमिटर म्याराथनमा नेपालकी सुनमाया बुढा प्रथम भएकी छन् । विभिन्न राष्ट्रका २९३ जना धावकको सहभागिता रहेको उक्त म्याराथनमा उनी महिला समूहतर्फ पहिलो भएकी हुन् । उनले ५५ किलोमिटरको निर्धारित दूरी ५ घन्टा ४४ मिनेट १९ सेकेन्डमा पूरा गरिन् ।

            Sunmaya Budha from Nepal wins the title of Gaoligung Ultra THT race in China

प्रतियोगितामा निर्धारित दूरी सात घन्टा दुई मिनेट ४२ सेकेन्डमा पूरा गर्दै अमेरिकाकी मेरिडिथ एडवार्डस् दोस्रो र सात घन्टा ३६ मिनेट ४२ सेकेन्डमा दूरी पार गर्दै चीनकी च्याङ पिङ फ्याङ तेस्रो भए ।

नेपाली सेफ इटालियन खानाका लागि युरोपमा बादशाह बन्दै

सापकोटाले सञ्चालन गरेका कोमे प्रिमा, र्फोनो दे ओरो र इल मेर्कातो युरोपमै चर्चित इटालियन रेष्टुराँ हुन् भने  र्फोनो दे ओरो रेष्टुराँ विश्वकै उत्कृष्ट २० पिज्जेरिया अर्थात् पिज्जा बनाउने रेष्टुराँमध्येको एक हो जहाँ सुनको चुल्होमा खाना पकाइन्छ। सुनको चुल्होमा खाना पकाइने उक्त रेष्टुराँ विश्वकै दोस्रो रेष्टुराँ भएको सापकोटाको दाबी छ। …… युनेस्कोले इटालीको प्रख्यात ‘न्यापोलितान पिज्जा’बनाउने (दाउरा बालेर ईंटाको ताप्केमाथि पिज्जा बनाउने अद्वितीय सांस्कृतिक र खानपानको परम्परा) कलालाई हालै मात्र विश्व सम्पदा सूचीमा समावेश गरेको छ जसमा पोर्चुगलबाट छनौट भएका चार इटालियन पिज्जा रेस्टुराँमध्ये दुई वटा सापकोटाले सञ्चालन गरेका रेष्टुराँ परेका छन्। ……..उनको रेष्टुराँमा युरोपका शीर्ष नेता, प्रधानमन्त्री, विभिन्न देशका राजदूत, गायक, कलाकार र खेलाडी नियमित जस्तै खाना खान आउँछन्। पोर्चुगलका प्रधानमन्त्री त उनका नियमित ग्राहक नै हुन् । उनले इटालियन खानामा दर्जनौं पुरस्कारसमेत जितेका छन्। इटालियन खानामा अद्भुत कौशल प्रदर्शन गरेकै कारण इटाली सरकारले सापकोटालाई उत्कृष्ट अवार्ड नै प्रदान गरेको छ। सन् २०१६ मा उनी पोर्चुगलमा युवा सिर्जनशील व्यवसायी समेत घोषित भए। सापकोटाले आफूले आर्जन गरेको ज्ञान, सीप र अनुभवलाई समेटेर इटालियन र नेपाली खानाका विषयमा ‘सिँ सेफ’ नामक पोर्चुगिज भाषामा पुस्तक समेत लेखेका छन्। … उनले नेपालको पहिचान, कला, सँस्कृति र नेपाली खानाको प्रवर्द्धन गर्ने उद्देश्यले राजधानी लिस्बनमै दुई वटा नेपाली रेष्टुराँ पनि सञ्चालन गरिरहेका छन् जहाँ परम्परागत र आधुनिक नेपाली खानाका परिकारहरु पाइन्छ।

Sapkota with Dr. Durão Barroso [former President of the European Union] and his family

आफैंले केही गरेपछि मात्र बिहे गर्ने सोचका कारण घरमा बिहेको कुरा चलेपछि आफ्नो अध्ययनलाई बीचमै छाडेर ढाई दशक अगाडि युरोप हानिएका बाग्लुङ्गका ४३ वर्षीय टंक सापकोटा अहिले इटालियन खानाका लागि युरोपमा बादशाह जतिकै प्रख्यात छन्।

                  Sapkota with Dr. António Costa, the Prime Minister of Portugal

सापकोटा सेफ मात्र नभएर युरोपका एक सफल व्यवसायी पनि हुन्। सापकोटाले आफ्नै लगानीमा पोर्चुगलको राजधानी लिस्बनमा तीन वटा इटालियन र दुई नेपाली गरी पाँच ठूला रेष्टुराँ पनि सञ्चालन गरेका छन्।